به مناسبت نزدیکی به سالگرد پرتاب ماهواره ی امید به فضا، بد نیست برگی از تاریخ نه چندان دور کشورمان که در آن عزت ملی و اتکا به توان داخلی ثبت است را مروری کنیم. ماهواره ی امید یکی از دستاوردهای بومی ملت ایران بود که خصوصا به ثمر رسیدن آن در زمان به اصطلاح تحریم های فلج کننده تحیر جهانیان را به دنبال داشت .

 

ماهواره امید اولین ماهواره ی پیشرفته ای است که جمهوری اسلامی ایران موفق شد آنرا به فضا پرتاب نمود و در مدار مورد نظر جای دهد.  ساخت ماهوارهتحقیقاتی «امید» از ۱۵ اسفند ۱۳۸۴ آغاز گردید و طی ۲ سال آماده انجام تست‌های مشترک شد. 

 

 

ماهواره «امید» بامداد ۳ فوریه ۲۰۰۹ میلادی (۱۵ بهمن ۱۳۸۷) و در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ در مدار فضا قرار گرفت.[۵] و در ۵ اردیبهشت ۱۳۸۸ با جو غلیظ مناطق غربی آمریکای جنوبی و اقیانوس آرام برخورد کرد و به کار ۸۲۲ روزه خود پس از انجام ماموریتش  پایان داد.

 

ماهواره ملی امید که از نوع ماهواره های سبک است حدود 25 کیلوگرم وزن دارد و در هر 24 ساعت 15 بار به دور زمین می چرخید.

 

این ماهواره و راکت ماهواره بر آن که به دست دانشمندان ایرانی پس از 10 سال پژوهش و طراحی ساخته شده است، از تجهیزات ویژه رهگیری و هدایت از پایگاه زمینی برخوردار بود  

 

این ماهواره با برخورداری از هشت آنتن اطلاعاتی  با پایگاه زمینی خود در ایران تبادل می کند و تحت هدایت این پایگاه قرار می کرد.

 

البته لازم به ذکر است ماهواره بر آن که موسوم به سفیر 2 شد ، نخستین ماهواره بر ساخت جمهوری اسلامی ایران است و در اصل نوع پیشرفته و تکمیل شده ماهواره بر "سفیر 1" است که چند ماه پیش  از آن با موفقیت به فضا پرتاب شده بود.

 

محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران  ایران در پیام خود خطاب به ملت ایران از ورود جمهوری اسلامی به عرصه فضا و کشورهای معدود صاحب فناوری ساخت ماهواره و همچنین قدرت پرتاب آن به فضا خبر داد  . پرتاب ماهواره امید و ماهواره بر "سفیر 2" در سی امین سالگرد پیروزی انقلاب  اسلامی ایران در حالی صورت گرفت که این کشور در بحبوحه تحریمهای اعمال شده از سوی کشورهای غربی قرارداشت. ایران همچنین از 30 سال پیش و به دنبال تیره شدن روابط با آمریکا تحت تحریمهای شدیدی از سوی ایالات متحده قرار دارد. 

 

رضا تقی پور، رئیس سازمان هوا-فضای وقت جمهوری اسلامی ایران که مسئولیت کل این پروژه را بر عهده داشته است، پیش از این از پرتاب اولین ماهواره بومی ایران در سال 2009 به فضا خبرداده بود. وی همچنین وعده داده  بود ، ایران تا 10 سال دیگر اولین فضانورد خود را نیز به فضا اعزام خواهد کرد.

 

طی برنامه ریزی هایی که مسیولین علوم فضایی کشور کرده بودند اذعان داشتند که ایران همچنین قرار است در آینده نزدیک ماهواره های دیگری نیز به فضا پرتاب کند که در زمینه هایی مانند، مدیریت بلایای طبیعی و مخابرات فعالیت خواهند کرد.

 

 

· ساخت اولین سامانه فضایی بومی جمهوری اسلامی ایران

· بومی سازی فناوری فضایی به عنوان قطب مهم مولد دانش و فناوری در سایر صنایع

· اقتدار ملی از منظر دستیابی و تسلط به فضا

· نقطه عطف در صنعت فضایی کشور

· ورود اساتید دانشگاه‌ها و دانشجویان رشته‌های مختلف مهندسی به عرصه‌های عملی

فضایی

· شناسایی ظرفیتهای موجود در خصوص تجهیزات ساخت، مونتاژ و تست ماهواره

· ایجاد بستر فعالیتهای فضایی در شرکتهای خصوصی

· ایجاد فضای عملیاتی ساخت و تست ماهواره و ایستگاههای زمینی در تعامل با موشک حامل

داخلی

· طراحی و ساخت اولین ایستگاه کنترل و هدایت ماهواره ها در سطح کشور بصورت بومی به

دست متخصصین صا ایران

· کسب بستر علمی طراحی و ساخت آنتهای یاگی

· دستیابی به دانش طراحی سیستمهای سروسیستم کنترل آنتن ردگیر ماهواره

· کسب دانش بالستیک مدار و اختلالات فضایی تأثیر گذار ماهواره ها

· طراحی نرم افزارهای مونیتورینگ و کنترل ماهواره

· طراحی نرم افزارهای پردازش کدینگ و رمزگذاری داده های تله متری، تله کامند

· طراحی نرم افزارهای جستجوگر ماهواره (رنجینگ ،داپلر،تک ایستگاهی)

· کسب دانش فنی طراحی و ساخت پایه وسازه و ساختارایستگاههای TT&C میکروماهواره

· کسب تجربه ارتباط مخابراتی بین تجهیزات ایستگاه زمینی و تجهیزات ماهواره

 

· کسب تجربه ردگیری و دریافت سیگنال از ماهواره های عملیاتی توسط ایستگاه زمینی بومی

 

پس از پرتاب  موفقیت آمیز ماهواره بومی جمهوری اسلامی ایران  بازتاب گسترده ای از تحیر جهان نسبت به این دستاورد منعکس شد :

 

 

دراین باره خبرگزاری ریانووستی با این عنوان که ماهواره ملی امید ایران در مدار زمین قرار گرفت، نوشت: این ماهواره از نوع ماهواره سبک است و با هدف برقراری ارتباطات متقابل ماهواره ای و ایستگاه زمینی، تعیین مشخصات مداری و تله متری مشخصات زیر سامانه ها در مدار زمین قرار گرفت.به نوشته این خبرگزاری روسی، ماهواره امید هر 24 ساعت 15 بار به دور زمین می چرخد.

 

پس از به ثمر رسیدن دستاورد های بسیار مهم در عرصه های مختلف علمی و فناوری  خصوصا عرصه فضایی که حاصل اتکا به توان داخلی و اعتماد به دانشمندان این مرز و بوم بود و با توجه به تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری در خصوص پیشرفت های علمی کشور متاسفانه با تغییر دولت شاهد تغییرات و اتخاذ روندهایی بودیم که علنا اهمیت قبل را به صنعت فضایی کشور قایل نبود و حتی برخی رویکردهایش باعث تعطیلی پزوهشگاه فضایی که تاثیرات بسزایی در پیشرفت صنعت فضایی کشور را داشت  بودیم . به همین علت ابتدا به یکی از فرمایشات مقام معظم رهبری در موضوع پیشرفت های علمی که اتفاقا در جمع اعضای هییت دولت صورت گرفت می پردازیم و بعد چند و چون تعطیلی پزوهشگاه فضایی را  مورد بررسی قرار خواهیم داد.

 

 

رهبر معظم انقلاب در چند دیدار خود با هیات دولت، یکی از دو اولویت اصلی دولت یازدهم را پرداختن به موضوع علم عنوان کرده و فرموده‏‌اند: در زمینه‌ى علم؛ ببینید ما یک حرکت پرشتابى را از حدود ده سال، یازده سال پیش به این طرف در زمینه‌ى علم داریم؛ یک حرکت خوبى شروع شده و آنطور که من دارم می‌بینم و گزارش‌ها را ملاحظه می‌کنم، این حرکت روزبه‌روز هم بیشتر شده، یعنى آن روز اوّلى که ما مسئله‌ى استغناى علمى و شکستن مرزهاى علم و نهضت نرم‌افزارى را مطرح کردیم، خود بنده هم باور نمی‌کردم که این همه ظرفیّت براى پیشرفت و سرعت پیشرفت وجود داشته باشد؛ بعد ناگهان دیدیم واقعاً از اطراف، مثل چشمه‌اى جوشید. الان شما نگاه کنید، مراکز تحقیقاتى ما، پارکهاى علمى - فناورى ما، دانشگاههاى ما در بخشهاى مختلف، در حال جوششند؛ این باید متوقّف نشود. در زمینه‌ى اقتصاد هم این آن چیزى است که به ما کمک اساسى خواهد کرد؛ یعنى اگر ما توانستیم کار علمى را پیش ببریم و علم را اقتصادى کنیم - که حالا اشاره خواهم کرد - قطعاً در زمینه‌ى اقتصاد از فروش نفت و از خام‌فروشى‌هایى که داریم و مانند این‌ها، براى ما بسیار پر صرفه‌تر خواهد بود. 

 

 امسال در دیدارِ ماه رمضان - حالا یادم نیست که اساتید دانشگاه بودند، یا دانشجو‌ها؛ در یکى از این دو دیدار - یکى از حضّار یک سخنرانى‌اى کرد، یک عنصرى را، یک محصولى را معرفى کرد که درآمد آن براى کشور چندین برابر - که حالا من چون یادم نمانده متأسّفانه، نمی‌توانم بگویم؛ البتّه یادداشت کرده‌ام - بیشتر از درآمد مثلاً فرض کنید که نفت ما است یا گاز ما است که اگر چنانچه روى آن محصول کار بکنیم که مشترى هم در دنیا دارد، علاقه‌مند هم دارد، براى ما هم مشکلات تولیدى ندارد، می‌توانیم چنین درآمدهایى داشته باشیم؛ یعنى واقعاً یکى از کلیدهاى حلّ مشکلات اقتصادى و معضلات اقتصادى ما، تکیه‌ى روى علم است. 

 

ما باید بتوانیم در زمینه‌ى علم، اوّلاً نگذاریم حرکت پرشتابى که امروز وجود دارد، مطلقاً کند بشود، بخصوص دولت باید به آن اهتمام بکند. عرض کردم این جزو دو اولویّت اوّلِ برنامه‌هاى کشور است؛ یعنى به‌طور ویژه روى مسئله‌ى پیشرفت علم باید کار بشود. البتّه مسئول درجه‌ى یک براى پیشرفت علم، دو وزارت علوم و بهداشت‌درمان هستند؛ لکن وزارتهاى صنعتى، وزارت کشاورزى، وزارتهاى حتّى خدماتى، این‌ها همه‌شان می‌توانند در این زمینه کمک بکنند و باید کمک بکنند؛ یعنى واقعاً همکارى بین دانشگاه‌ها و بین مراکز علمى و تحقیقاتى و دستگاههاى خدماتى ما - مثل همین وزارت صنعت، وزارت راه، وزارت نفت، وزارت کشاورزى، این وزارتهاى گوناگونى که با مسائل فنّى سروکار دارند - [لازم است‌]؛ این‌ها می‌توانند واقعاً مثل یک مکنده‌اى عمل بکنند و از درون مراکز تحقیقاتى و علمى، آن شیره‌ى علم را بکشند و آن دستگاه را وادار به کار و تحرّک بکنند. البتّه اینکه عرض کردم، دو نکته است در مورد این مسائل علمى: یکى تکمیل زنجیره‌ى علم و فناورى است؛ یعنى این زنجیره‌ى از ایده و فکر و سپس علم و سپس فناورى و سپس تولید و سپس بازار را ما باید تکمیل بکنیم، والّا اگر چنانچه ما کار تحقیقاتى را کردیم، به فناورى هم رسیدیم، امّا مثلاً تولید انبوه نشد، یا بازار برایش پیش‌بینى نشد، این ضربه خواهد خورد؛ همه‌ى این‌ها بایستى مورد توجّه قرار بگیرد و این زنجیره‌ى کار علمى، تا تولید و بازار بایستى دنبال بشود؛ یعنى نگاه‌ها باید روى مجموع این زنجیره باشد؛ این یک نکته است. نکته‌ى بعدى هم شرکتهاى دانش‌بنیان؛ خوشبختانه امروز شرکتهاى دانش‌بنیان با تعداد خوبى، بالایى تشکیل شده و وجود دارد، هرچه می‌توانید باید بروید سراغ شرکتهاى دانش‌بنیان. (بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت ۱۳۹۲/۰۶/۰۶)

 

 

«انحلال پژوهشگاه فضایی ایران»؛ خبری که قطعا از نظر همه یک شوخی مسخره است اما دولت یازدهم نشان داده که تبحر خاصی در تبدیل خبرهای غیرقابل باور به واقعیت دارد و این ویژگی خاص دولت اکنون گریبانگیر یکی از مراکز درخشان کشور شده است. 

 

به گزارش رجانیوز، دستاوردهای علمی ایران در یک دهه اخیر به قدری رشد فزاینده و درخشانی داشته که حتی رسانه‌های معاند هم مجبور به اذعان در این زمینه شده‌اند؛ به ویژه دستاوردهای علمی دانشمندان کشورمان در حوزه فعالیت‌های فضایی و ارسال موجود زنده به فضا. 

 

حال خبری روی خروجی خبرگزاری‌های معتبر کشور قرار گرفته  بود که اصلا قابل باور نبود؛ خبری درباره انحلال پژوهشگاه فضایی ایران که محلی برای جمع شدن دانشمندان جوان کشور است و تمامی دستاوردهای تاریخی ایران در حوزه فعالیت‌های فضایی در این پژوهشگاه طرح‌ریزی شده است.  

 

براساس تصمیمات جدید که از سوی دولت یازدهم اتخاذ شده  که  قرار بود  در شورایعالی اداری مصوب شود، سازمان فضایی ایران به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برمی گردد؛ این درحالی است که این سازمان در دولت قبل به ریاست جمهوری منتقل شده بود. 

 

 

حسن روحانی در حکمی مسئولیت اداره جلسات شورایعالی فضایی کشور را نیز به «سورنا ستاری»، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور محول کرده است. در این حکم با استناد به اصل ۱۲۴ قانون اساسی، مسئولیت اداره جلسات شورایعالی فضایی کشور موضوع بند ۳ قانون تعیین وضعیت شوراهای عالی و تایید مصوبات آن به سورنا ستاری تفویض شده و براین اساس دبیرخانه شورایعالی فضایی نیز زیرنظر معاون علمی فناوری رئیس جمهور فعالیت خواهد کرد. 

 

رئیس جمهور در این حکم با توجه به اصل ۱۲۶ قانون اساسی، ایجاد مرکز ملی فضایی را با هدف هماهنگی، سیاستگذاری، برنامه ریزی و نظارت و با استفاده از ظرفیت‌های قانونی مربوطه به مراکز عالی تحقیقاتی با رعایت قوانین و مقررات مربوطه به سورنا ستاری محول کرده است. 

 

براساس تصمیمات جدید، قرار شد  سازمان فضایی ایران و پژوهشکده تحقیقات فضایی ایران را بار دیگر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مدیریت کند. در همین حال و طبق این تصمیم گیری، پژوهشگاه فضایی ایران نیز منحل خواهد شد و اجزای آن شامل پژوهشگاه هوافضا به وزارت علوم تحقیقات و پژوهشکده مهندسی به جهاد دانشگاهی سپرده می‌شود. 

 

همچنین قرار است مرکز ملی فضایی در ذیل شورایعالی فضایی کشور به عنوان نهاد بالادستی و حاکمیتی ایجاد شود که مسئولیت آن را معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری عهده دار خواهد بود. 

 

 

این مساله یک شعار ملی یا حس وطن‌دوستانه نیست؛ این موضوع یک حقیقت اثبات شده است. در زمانه‌ای که به گفته خود غربی‌ها، «تحریم‌های فلج کننده» علیه ایران وضع شده و حتی کشورهای اروپایی و آمریکا از ارائه دارو و مواد درمانی نیز خودداری می‌کنند و به گفته مسئولان سازمان ملل به دنبال ایجاد یک جنایت تاریخی علیه مردم ایران هستند، به نمایش درآمدن تصاویر یک آزمایش عظیم فضایی و ارسال موجود زنده به فضا و سالم بازگشتن آن از این ماموریت بزرگ، توانست سخنگوی کاخ سفید را به وحشت بیندازد؛ همانند‌‌‌ همان وحشتی که نامادری سیندرلا پس از تناسب کفش بلورین با پای او در وجودش حس کرد. (این تعبیر را یکی از کاربران فرانسوی شبکه‌ اجتماعی فیس‌بوک در صفحه شخصی خود به کار برده است.) 

 

حالا این پژوهشگاه معتبر و موفق قرار است بنا به حکم آقای رئیس‌جمهور منحل شود و جایگاه عالی آن به عنوان یکی از نهادهایی که مستقیما زیر نظر نهاد ریاست جمهوری فعالیت می‌کند، به یک سازمان کوچک زیر نظر وزارت ارتباطات تنزل پیدا کند. 

 

بعد از ماجراهای معاونت علمی رئیس‌جمهور و حواشی آن، این دومین گام عجیب دولت در راستای کاهش اقتدار علمی ایران است؛ رویکردی که اصلا مشخص نیست به کدام دلیل صورت می‌گیرد و فلطفه مجریان آن چیست. تنها مساله‌ای که در این میان و با اینگونه احکام قابل مشاهده است، بر باد رفتن زحمات و تلاش‌های شبانه‌روزی دانشمندان جوان ایرانی است؛ تلاش‌هایی که چشم بزرگ‌ترین دانشمندان جهان را به ایران خیره کرد و اکنون قرار است همه این زحمات طاقت‌فرسا با یک امضای ناقابل فراموش شود.

 

اما سوال اصلی اینجاست که  آیا  برای پیشبر اهداف متعالی انقلاب اسلامی و پیشرفت کشور گفتمان اتکا کننده به توان داخلی کشور و اعتماد و ارج نهادن به دانشمندان توانمند آن راهگشا تر است یا سیاست درب های باز که پس از گذشت بیش از سه و نیم سال از دولت یازدهم تنها به یک هواپیمای وارداتی می بالد و با برگزاری همایش و انداختن عکس سلفی آنرا به عنوان دستاورد معرفی می کند . از طرف دیگر برخی شنیده ها حاکی از آن است که دولت در ماه های پایانی خود چند دستاورد فضایی مطرح خواهد کرد که با توجه به تعطیلی پزوهشگاه فضایی امری سوال برانگیز و نیازمند به شفاف سازی خواهد بود .